Üretim yapan firmalarda üretimin etkin bir şekilde yapılıp yapılmadığını ölçen OEE (Overall Equipment Effectiveness – Genel Ekipman Etkinliği) en önemli göstergelerden birisidir. Yalın üretim veya yönetim sistemleri danışmanlığını yaptığımız birçok firmada karşılaştığımız durum ise OEE değerlerinin yanlış kabuller ve tanımlamalar nedeniyle çok yüksek gözüktüğüdür.
Üst yönetim, siparişlerin artma eğiliminde olduğu zamanlarda var olan makinaların OEE değerleri yüksek gözüktüğü için bu makinaları daha etkin kullanmak yerine hemen yeni makine yatırımı kararı almaktadır.
Firmanızda takip edilen OEE değerlerinin doğruluğundan emin olmak istiyorsanız; aşağıdaki doğru bilinen 10 yanlışa hemen bir göz atalım:
1. OEE göstergesi üretim bölümünün bir göstergesidir.
OEE üretimdeki makinaların etkin bir şekilde çalıştırılıp çalıştırılmadığını ölçen bir göstergedir. Üretimdeki makinaların durmaması için üretimin haricinde planlama, satınalma, bakım, kalite vb. birçok bölüm üzerine düşeni zamanında yapmalıdır. Bu sebeple OEE göstergesi sadece üretim bölümü çalışanlarının değil, aynı zamanda ilgili diğer bölüm çalışanlarının da performans kartında değişik ağırlık oranlarında yer almalıdır.
2. OEE değerine göre makinaları veya fabrikaları birbiri ile kıyaslayabiliriz.
OEE değeri ilgili makinanın bakım seviyesi, makinayı çalıştıran kişilerin yalın üretim kültürü, üretilen ürünlerin ideal çevrim süreleri gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu sebeple OEE değerleri makinalar veya fabrikalar arasında genel bir bilgi verse de birbiri ile kıyaslanabilecek bir gösterge olarak kabul edilmemelidir. Bir makinanın veya fabrikanın OEE değeri kendi içinde ilerleyen zaman aralığında önceki değerleri ile kıyaslanabilir.
3. OEE verileri üretim bölümünün kontrolü altında takip edilir.
OEE göstergesinin verileri ağırlıklı olarak üretimdeki makinalar ve üretimde çalışanlar tarafından oluşturulur. Fakat bir bölümün kendi performansını ölçen göstergesinin verilerini kendisinin tutması manipülasyona açık bir durum oluşturur. Bu sebeple OEE göstergesi (özellikle üretim tarafından girilen duruş çeşitleri ve çevrim süreleri) planlama bölümünün kontrolünde takip edilmelidir.
4. Uzun süreli plansız duruşlar (makina arızaları, malzeme bekleme, personel eksikliği vb.) üst yönetimin bilgisi dahilinde veya haricinde planlı duruş olarak tanımlanabilir.
OEE’nin genel kuralı olarak; duruş ne kadar uzun süreli olursa olsun veya üst yönetimin bilgisi dahilinde bile olsa, plansız bir duruş olarak tanımlanmalı ve OEE değerini düşürmelidir.
5. OEE’nin üç bileşeninden biri olan performans, çok iyi çalıştığımız zamanlarda % 100’ün üzerine çıkabilir.
OEE’nin kendisi ve hiçbir bileşeni % 100’ün üzerine çıkamaz. Performansın % 100’ün üzerine çıkması çevrim sürelerinin olması gerekenden daha büyük olarak (başka bir ifadeyle üretim hızının olması gerekenden daha düşük) tanımlandığı anlamına gelir.
6. Verilerimizi manuel olarak formlara kaydederek tutuyoruz ve OEE değerimiz % 80’in üzerinde.
Üretimin verileri formlara yazması sonrasında excel formlara aktarılarak hesaplanan OEE değerlerinin, makinalardan otomatik olarak alınan üretim sinyalleri ile hesaplanan OEE değerlerine göre % 10-25 oranında daha yüksek olduğu tecrübeyle sabittir. Başlangıçta manuel olarak formlarla takip edilse de gerçeğe en yakın OEE değerleri makinalardan otomatik olarak alınan üretim sinyalleri ile hesaplanabilir.
7. Üretim yapmak için sipariş olmasına rağmen personel eksikliğinden dolayı makinayı çalıştıramıyorsak planlı duruş olarak tanımlayabiliriz.
Yeterli personel olmadığı için planlamanın iş emri vermediği makinaların “iş yok” duruşu olarak tanımlanması ve bu duruşların OEE’yi etkilememesi doğru bir yaklaşım olmamasına rağmen, birçok firmada bu durumla sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu tür duruşlar “personel eksikliği” olarak tanımlanmalı ve OEE değerini düşürmelidir.
8. Çevrim süreleri mevcut ortalama çalışma hızına göre belirlenir.
Çevrim süreleri makinada çalışan ürün bazında ayrı ayrı tanımlanmalıdır. Makina üreticisinin belirlediği en hızlı çalışma durumunda ilgili ürün için çalışılması gereken en yüksek hız (en düşük çevrim süresi) baz alınmalıdır. Makinların bazı problemlerden dolayı veya emniyetli (!) olmak adına çok düşük hızların (yüksek çevrim süreleri) tanımlanmasına sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu durumda makinalardaki düşük hızların düzeltilmesi veya yüksek hızda çalışan personellerin sağladığı fırsat kaçırılmaktadır. Bu sebeple çevrim süreleri maksimum makina hızlarında en hızlı çalışan personele göre belirlenmelidir. Çevrim süreleri planlama bölümü tarafından periyodik olarak kontrol edilmeli ve revize edilmelidir.
9. Çevrim süreleri sabit kabul edilir ve değiştirilmez.
Çevrim süreleri sabit bırakılıp yapılan iyileştirmeler çevrim sürelerine yansıtılmaz ise tanımlanan çevrim sürelerinden çok daha düşük çevrim sürelerinde çalışılmakta ve performans değerleri % 100 ün üzerine çıkmaktadır. Firmanın kabulüne göre çevrim süreleri iyileştirildikçe sistemde tanımlı çevrim süreleri hemen revize edilmelidir.
10. Duruşlarımızı bildirmezsek veya süresini az bildirirsek OEE değerimiz düşmez.
Duruşlar bildirilmez ise veya süreleri varolandan daha düşük bildirilirse OEE’nin üç çarpanından biri olan Kullanılabilirlik olması gerektiği gibi düşmez, fakat bunun yerine diğer çarpan olan performans oranı düşer. Sonuç olarak OEE değeri yine de düşecektir.